Search results

De wetenschappelijke uitstraling van de afdelingen 10, 11 en 12 is door het grote aantal wetenschappelijke publicaties, vooral deze met hoge ranking (bv. Nature en Science), en door de sterke vertegenwoordiging op internationale congressen en de talrijke mandaten in internationale verenigingen vergelijkbaar met deze van de betere wetenschappelijke instellingen en universiteiten van België. De wetenschappelijke expertise van de afdelingen geniet mondiale erkenning, te oordelen naar het grote aantal aanvragen voor supervisie van doctoraats‐en mastersthesissen en voor deelname aan nationale en internationale jury’s voor de beoordeling ervan (in totaal 35 in 2011) en voor de review van manuscripten voor wetenschappelijke tijdschriften (31) en van buitenlandse wetenschappelijke projecten (4). In 2011 waren er wetenschappelijke samenwerkingsverbanden met 18 Belgische en 155 buitenlandese instellingen, het merendeel (85 %) binnen Europa. De belangstelling bij het publiek en de media voor de paleontologie als onderzoeksrichting was ook in 2011 heel sterk, zoals bleek uit de talrijke interviews in dagbladen, deelname aan radio‐ en TV‐programma’s en de toenemende vraag naar stagebegeleiding, determinatie van fossielen en voordrachten voor binnen‐ en buitenlandse verenigingen. Talrijke jongeren manifesteerden hun belangstelling voor de paleontologie als toekomstkeuze, wat als een zeer verheugende evolutie kan aanzien worden. De opgravingen in de klassieke gebieden konden worden verdergezet (Vastan, Indië, Liaoling – China, Peru en de Europese regio), waarbij een aantal nieuwe regio’s werden gescreend (Centraal‐ en Oost‐Europa, Centraal‐ en Noord‐Sulawesi, Indonesië en de Qianshan regio in de Provincie Anhui, China). Het stratigrafisch onderzoek van de Devoon sequenties in België, de Paleogene sequenties in Zuid‐Frankrijk, Noord‐Afrika en Kazakhstan, de Quartaire loessequenties in Eurazië en karstfenomenen in België, alsook de traditionele paleontologische thema’s (studie van dinosauriërs, ichthyosauriërs, koralen, vissen, brachiopoden, otolieten, Paleogene en Quartaire zoogdieren, Neogene walvissen) werden voortgezet. Het paleontologisch onderzoek kon ook rekenen op belangrijke extra‐financiële middelen, waaronder een aantal buitenlandse bronnen. Een doctoraatsstudent en vier masterstudenten beëindigden hun eindwerk in samenwerking met het departement Paleontologie. Elf doctorandi en 8 Masterstudenten specialiseren zich verder in 2011 onder begeleiding van de wetenschappers van het departement in verschillende domeinen van de paleontologie: micropaleontologie, invertebraten en vertebraten. De meerderheid van de medewerkers van het departement was in 2011 intensief betrokken bij de verdere reorganisatie van de Janletzaal en de Kloosterzaal en de updating van de paleontologische collecties van het KBIN met als belangrijkste activiteiten: (1) de voorbereidingen aan de nieuw in te richten mosasauriërzaal, (2) de medewerking aan de tentoonstelling “From Brussels Xiè Xiè Shanghai” te Tour & Taxis te Brussel en aan de tentoonstelling “Du Mammouth à l’agriculture – l’Homme préhistorique dans son environnement” aan de Faculté Polytechnique de Mons, (3), de medewerking aan de Opendeurdag “Dinos News Day”aan het KBIN, (4) talrijke rondleidingen voor binnen‐ en buitenlandse groepen en delegaties, (5) de studie van de paleontologische collecties van het KBIN en (6) de verderzetting van de inventarisatie en de digitalisatie van de paleontologische collectie. Sinds 2003 is de bezettingsgraad van de statutaire wetenschappers gehalveerd (daling met 5 voltijdse mandaten: 5.00 i.p.v. 10.00, ‐6 versus +1), waardoor er in afdeling 10, vanaf oktober 2008, nog slechts 1, en in afdeling 11, reeds sinds 2006, zelfs geen enkele statutaire wetenschapper meer huist. Deze negatieve trend zal zich in de komende jaren verder blijven doorzetten met de opruststelling in 2012 van een voltijdse wetenschapper (J.‐G. CASIER), waardoor afdeling 10 dan ook alle statutaire wetenschappers verliest. Vooral het technisch personeelsbestand zal flink uitgedund worden (2 voltijdse betrekkingen). Niettegenstaande deze drastische daling in het personeelsbestand en het feit dat het takenpakket stelselmatig werd uitgebreid door de talrijke renovatie‐ en restauratiewerken, is de wetenschappelijke output gelijk gebleven, wat wijst op een sterke inzet van het personeel. Met deze sterk afgezwakte personeelsbezetting zal het in de nabije toekomst echter niet meer mogelijk zijn om het ons toevertrouwde takenpakket integraal uit te voeren. Nieuwe aanwervingen dringen zich op (tenminste 1 statutaire wetenschapper voor elke afdeling, en 2 statutaire technici voor de 3 afdelingen) indien we onze wetenschappelijke reputatie en het beheer van één van de grootste collecties van het instituut voor de toekomst veilig willen stellen. De finalisatie van de recruteringsprocedure voor de aanwerving van 1 statutaire technicus in het voorjaar van 2009 was een eerste stap in de goede richting.

De mariene zanden en kleien die in de ruime regio rond Antwerpen aan de oppervlakte komen vormen niet alleen België’s rijkste vindplaats van fossielen, maar staan ook geboekstaafd als een van ‘s werelds meest belanghebbende archieven om het verhaal van de veranderingen in biodiversiteit en klimaat van de laatste 35 miljoen jaar te kunnen reconstrueren. En dit in het bijzonder voor de mollusken (tweekleppigen en zeeslakken), vissen en walvissen. Van deze laatste groep zijn al van oudsher vondsten gemeld. Wel werden deze vaak reusachtige beenderen niet altijd juist geïnterpreteerd. De legende van Reus Antigoon zou zo ontstaan zijn. Het KBIN wenst haar langlopende onderzoek naar de veranderingen in zeespiegel, klimaat en biodiversiteit van de laatste 35 miljoen jaar voort te zetten in de bouwput van de Deurganckdoksluis. De bouwput biedt immers dé unieke gelegenheid het geologische en paleontologische archief verder in detail te bestuderen en te bemonsteren, alsook het natuurwetenschappelijke patrimonium verder aan te vullen. De onderzoekingen in de bouwput van het laatst gegraven dok, nl. het Deurganckdok, hebben immers heel wat nieuwe inzichten en ontdekkingen gebracht. Zo werd er o.a. een ongekend Mioceen zandpakket ontdekt, waarin de resten van een nog niet gekend mangrovebos, een nieuwe molluskenfauna en bijzonder goed bewaarde zeesterren werden ontdekt. Voor de eerste keer werden de Pliocene Zanden van Luchtbal ook op Linkeroever aangetroffen. Slechts één goed bewaard skelet van een baleinwalvis en één schedel van een dolfijn werden geborgen, welke na studie volledig nieuw voor de wetenschap bleken! Het voorbije decennium leverde elk relatief compleet skelet of schedel van een walvisachtige een fundamenteel nieuw inzicht voor de wetenschap. Het is dan ook om die reden dat het KBIN in de bouwput van de Deurganckdoksluis actief naar fossiele beenderen van walvissen wil speuren. Onze ‘target’ is enkele skeletten te kunnen vinden en te bergen. Tegelijkertijd zullen ook de andere fossielgroepen en de sedimenten ruime aandacht krijgen in het kader van enkele lang lopende onderzoeken. Hiervoor is de staalname minder ingrijpend, maar wel een regelmatige aanwezigheid van mensen van het KBIN noodzakelijk.

A new common deep-sea species of Halirages Boeck, 1871 closely related to H. qvadridentatus G.O. Sars, 1877, H. cainae sp. nov., is described after specimens collected in the Norwegian Sea during the MAREANO 2009-111 cruise. Examination of the syntypes of H. elegans Norman, 1882 demonstrates that Norman's species is a junior synonym of H. qvadridentatus G.O. Sars, 1877 and that the species usually named H. elegans in literature was actually undescribed. The name H. stappersi sp. nov. is proposed for that species. A key to and a checklist of Halirages species is given.

Context The climate on Earth is changing due to the increased emissions of CO2 into the atmosphere, and these changes are expected to have a predominantly negative impact, with potentially dramatic economic, social and environmental consequences. The increased concentrations of CO2 are already resulting in acidification of the oceans, which adds further to the environmental pressure. Reducing the emissions of CO2 is therefore of prime importance. CO2 Capture and Storage (CCS) is considered as an essential element in the portfolio of measures, and has the potential to reduce the CO2 emissions from large industrial facilities to nearly zero. This has been recognised by the international community and especially Europe is being proactive in stimulating the development and implementation of CCS. Policy related research on CCS in Belgium has been centralised in the PSS-CCS projects (Policy Support System for Carbon Capture and Storage). Phase one (PSS-CCS I) started at the end of 2005 and the results were integrally published in 2009 (Piessens et al., 2009). This work was continued in the projects PSS-CCS II, the actual phase two, and the international valorisation project PSS-CCS BeNe which extended the scope to the Netherlands and created official bridges between the national CCS projects in Belgium and the Netherlands (CATO-2). Objectives From the start, the PSS-CCS projects (Policy Support System for Carbon Capture and Storage) have promised to provide detailed and objective insights in the role that CCS can play in the CO2 mitigation efforts of Belgium. Achieving this central objective is only possible by bringing together information, data and methodologies from widely different fields. The list below gives a brief overview of these activities, which have often resulted in deliverables which are usually to be regarded as important achievements in their own right. - Inventory of the industrial emission sources for CO2 in Belgium at plant and sector level, for providing an actual view on these emissions and the need to replace aging infrastructure. - Economic and technical analysis of the different technologies and their performance that allow capturing CO2 from power plants and other industrial facilities. - Development and calibration of a least-cost routing application for transport of CO2 by pipeline. - Summary of the geological data to identify geological reservoirs (aquifers and coal related storage options) that are potentially suited for geological storage of CO2. - Risk evaluation of different types of reservoirs and a techno-economic overview of the different techniques to monitor a CO2 reservoir. - Overview of the storage options in neighbouring countries accessible from Belgium, and an assessment on the domestic use of these reservoirs in those countries. - Analysis of the production, conversion and consumption of energy in Belgium using the TIMES-BE model, including CCS technologies. - Development of the PSS II simulator for detailed and ad-hoc predictions of CCS implementation in Belgium. - Evaluating the simulation results of the two models regarding the economic and environmental role that CCS can play under different scenarios. Conclusions The PSS-CCS projects have looked into the different, but related aspects of CCS. Capture of CO2 in the power sector is retaken and update in this report, but particular attention is given to how capture technologies can be integrated in industrial production processes. Particular attention is given to the production of cement, iron and steel, hydrogen, ammonia, refineries and industrial boilers, making this report a reference document for the capture from industrial sources. Cost estimates of those technologies are provided where possible, often indicating that capture can be more cost efficiently than in the power sector (e.g. steel, hydrogen...). For others, such as refineries, it may be quite challenging because of the complexity of such installations. The storage of CO2 is only of secondary importance when considering only costs, but is essential in the project planning and communication. This is why, now demonstration projects in neighbouring countries have become a reality, this topic is attracting an increasing amount of attention. This report in particularly looks at storage in coal bearing sequences by evaluating the different potential migration routes of CO2. In an attempt to quantify the amounts of CO2 that may migrate to the surface, a comparison is made with published estimates. Conservative estimates for leakage along abandoned wells would be below the health concentration of CO2, and vertical migration of CO2 in the Campine Basin in absence of such wells or conductive faults would be below meter scale at a 100y time resolution. Migration of CO2 out of the coal-bearing strata would be even more difficult, since coal acts as both a reservoir and seal, and additional sealing layers are present within the heterogeneous sequence. Nevertheless, as also required by European law, extensive monitoring is required. A portfolio of different technologies is required to achieve a the resolution required for confirming that CO2 is not leaking from the reservoir, leading to relatively high monitoring costs for small reservoirs or reservoirs with low injectivity. A comprehensive overview of the coal sequences in the Hainaut Basin indicates a storage potential of 500 to 700 Mt in this area. Injection strategies for coal are discussed acknowledging the geological particularities of this coal basin. The capacity of the Dinantian aquifer in this area is comparable to that of coal, but of particularly interest because of the high injectivity. The databases of the PSS simulator have been updated and extended according to the newly acquired data in this project, and have been calibrated for pipeline routing against confidential data from industry. Together with the important improvements, the current version (PSS II) produces realistic and reliable forecasts on power technologies based on coal, natural gas and biomass, as well as for the steel sector. PSS II is used in parallel with TIMES-BE, using large the same databases to make the results compatible. These models show that CCS will be a likely economic option in the power sector, but especially in industry. However, relatively high ETS prices for CO2 emissions are required to trigger large scale implementation of CCS in especially the power sector. An essential factor in assuring that very low emission targets are realised by 2050, a portfolio of technologies is required: if technologies are left out, the probability that the low targets are reached decreases dramatically. Technology lock-in additionally poses a real threat, but can be mitigated with appropriate policy measures. When it comes to storage, the development of domestic storage capacity is justified, although Belgium will additionally have to rely on the export of CO2. Contribution of the project in a context of scientific support to a sustainable development policy During the more or less five years during which the PSS-CCS projects have been active, they have been able to fill the need for information and follow-up on the topic of CCS in Belgium. This resulted in a large and active follow-up committee representing over 30 institutes, including many administrations and stakeholders that weigh on environmental and economic policy. The different valorisation events of the project were initially strongly focussed on the dissemination of correct and objective information on CCS, for which the international interest was strongly growing. This was in line with the activities within the project of which the earliest tasks were focussed on gathering and organising the data required for modelling the role of CCS. Energy models in Belgium were at that time also looking to include data on CCS technologies as a future option, leading to a direct feed of information into e.g. the Belgian TIMES- BE model. Also the reports of the Federal Planning Bureau (PRIMES model) cite PSS-CCS as a main reference. An important surge for information was during the preparation of the European CCS directive (Directive 2009/31/EC). Technical information regarded mainly the storage of CO2, the prime focus of the directive, but also the outlooks produced by the project were used to consider the scale and relevance of CCS for Belgium. Also other organisations and networks called upon the PSS-CCS partners for direct advice, or for presentations on the topic. The reader is referred to chapter 4 (DISSEMINATION AND VALORISATION) for an overview of the main and official valorisation activities originating from the PSS-CCS projects. Within Belgium and its regions, CCS is a well-known and documented option in mid- and long-term energy projections thanks to the catalytic role of the PSS-CCS projects. The now fully mature PSS II simulator and its databases currently play an important role in exchange activities with other countries through European collaboration and network projects (e.g. Welkenhuysen & Piessens, 2011b). This export of expertise may result in an impact in those countries, comparable to that of the PSS-CCS projects in Belgium.

CO2 geological storage is the last stage in the CO2 capture and storage process which aims to reduce CO2 emissions into the atmosphere. The cost of storage has frequently been regarded as minor compared to the cost of the whole CCS process. There are however a multitude of cost parameters that will form a unique combination for each storage project, with costs projected from one to several tens of euros per tonne of CO2 stored. Several research efforts have lately been identifying the main cost drivers and relatively wide cost ranges. Reservoir type and location, geological uncertainty, injectivity and capacity are recognised as the main source of cost variation between potential storage projects.